Jak dieta dopasowana może pomóc w walce z chorobami autoimmunologicznymi?

Czy wiedziałeś, że 3-8% osób zmagających się z chorobami autoimmunologicznymi stanowią kobiety? Są one bardziej narażone na te schorzenia niż mężczyźni¹. Jest ponad 80 typów takich chorób, a wiele z nich trudno wyleczyć¹. Dlatego odżywianie ma ogromne znaczenie w walce z nimi¹.

Ważne jest zmniejszenie stanów zapalnych i unikanie produktów, które mogą pogłębiać autoimmunizację. Posiłki powinny być pełne składników odżywczych. To wzmocni odporność i opanuje objawy choroby. Ta dieta poprawia także hormony oraz florę jelitową. Są to kluczowe elementy dla osób z autoimmunizacją. Leczenie dietą, która zawiera wiele mikroskładników i eliminuje przetworzoną żywność, jest podstawą poprawy naszego samopoczucia.

Kluczowe wnioski

• Dieta może wspomóc walkę z chorobami autoimmunologicznymi poprzez zmniejszenie stanów zapalnych.
• Eliminacja produktów zwiększających aktywność autoimmunologiczną jest istotna.
• Zrównoważony jadłospis wzmacnia odporność i pomaga kontrolować objawy.
• Dieta wpływa na równowagę hormonalną oraz mikroflorę jelitową, co jest kluczowe w autoimmunizacji.
• Leczenie żywieniowe w autoimmunologii podkreśla ważność diet bogatych w składniki odżywcze i eliminacyjnych wobec przetworzonej żywności.

Wprowadzenie do chorób autoimmunologicznych

Choroby autoimmunologiczne to schorzenia, gdy układ odpornościowy atakuje ciało. To powoduje objawy, jak osłabienie i ból. Ich przykłady to m.in. toczeń, reumatoidalne zapalenie stawów i cukrzyca typu 1². W Polsce ludzie cierpią na ponad 80 takich chorób³.

Co to są choroby autoimmunologiczne?

Choroby autoimmunologiczne tworzą się, gdy układ odpornościowy myli własne komórki z wrogimi. Powoduje to choroby, jak reumatoidalne zapalenie stawów. Przyczyny tego są różne – mogą być genetyczne, ale też związane z dietą².

Dlaczego układ odpornościowy atakuje własne ciało?

Układ odpornościowy atakuje, gdy zaczynamy źeść się źle albo mamy problemy z jelitami. To może wpływać na objawy autoimmunologiczne. Na przykład, jedzenie dużej ilości przetworzonej żywności może pogłębiać infekcje²³.

Przykłady chorób autoimmunologicznych

Przykłady to m.in. reumatoidalne zapalenie stawów i choroba Hashimoto. Te choroby mogą poważnie zaszkodzić zdrowiu. Ważne jest, aby wiedzieć o objawach i szybko szukać pomocy lekarskie⁴.

Znaczenie diety w chorobach autoimmunologicznych

Dieta ma kluczowy wpływ na choroby autoimmunologiczne. Dieta przeciwzapalna zmniejsza stany zapalne. To pomaga w walce z autoimmunologicznymi⁵⁶. Osoby z zespołem Hashimoto często są na pierwszym miejscu. Szczególnie dotyczy to kobiet (Hashimoto’s disease)⁵.

Rola mikro- i makroskładników

Dieta powinna mieć odpowiednie składniki. Owoce i warzywa z antyoksydantami działają przeciwzapalnie. Pomagają też regenerować tkanki⁵.

Ważne są też produkty niskoantygenowe. Należy do nich warzywa kapustne, ryby i dobrej jakości mięso. Mają one silne działanie przeciwzapalne⁶.

Każdy pacjent powinien mieć dietę dopasowaną do siebie. To z uwzględnieniem mikrobiomu jelitowego, alergii i innych chorób. Diety wegańska, bezglutenowa czy śródziemnomorska są dobre. Dają one długotrwałe efekty u pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów⁵. Mikrobiom jelitowy ważny jest dla odporności. Dieta ma duży wpływ na jego równowagę⁶.

Zjedzenie warzyw kapustnych, np. brokułów i kapusty, jest dobre dla osób z autoimmunologicznymi chorobami. Spożywanie dobrych tłuszczów, białek i węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym pomaga unikać stanów zapalnych. To wspiera też zdrowie ogólne organizmu⁶.

Dieta a choroby autoimmunologiczne

Dieta może dużo zmienić w leczeniu autoimmunologii. Odpowiednio dobrana dieta pełna składników odżywczych i uboga w substancje prozapalne jest kluczowa. Obecnie, choroby autoimmunologiczne są powszechne, szczególnie Hashimoto⁷. Inne czołowe schorzenia to m.in. reumatoidalne zapalenie stawów, stwardnienie rozsiane czy łuszczyca⁷.

Jelita mogą zawierać nawet kilogram bakterii. Są one centralne dla naszego zdrowia, zwłaszcza układu odpornościowego⁷⁶. U osób z autoimmunologią często jest zaburzona równowaga bakteryjna, co może udać się naprawić poprzez odpowiednią dietę⁵. Ważne jest unikanie pokarmów jak gluten czy nabiał, które mogą pogarszać objawy⁵. Dieta eliminacyjna, oparta o takie zalecenia, może skutecznie wesprzeć leczenie⁶.

Dieta śródziemnomorska jest dobra dla osób z autoimmunologią⁷. Znajdziesz w niej warzywa kapustne, owoce oraz prebiotyki. Te składniki pomagają w procesie detoksykacji i redukują stan zapalny⁶. Warto pamiętać też o suplementacji witaminy D, ważnej dla osób z autoimmunologicznymi schorzeniami⁷.

Dieta przeciwzapalna, która wprowadza do jadłospisu ryby, zdrowe mięso i tłuszcze, może znacząco poprawić komfort życia pacjentów⁵. Dodaj do niej zioła wspomagające pracę układu pokarmowego, jak rumianek czy melisa. To może znacząco wpłynąć na spadek dolegliwości⁵.

Podstawowe zasady diety przeciwzapalnej

Dieta przeciwzapalna jest ważna dla osób z autoimmunologicznymi chorobami. Może pomóc zapobiec takim chorobom jak miażdżyca czy toczeń⁸. Badania pokazują jej korzyści m.in. w Hashimoto i reumatoidalnym zapaleniu stawów⁹.

Eliminacja produktów przetworzonych

Ważną zasadą jest rezygnacja z przetworzonej żywności. Tłuszcze nasycone i cukry nasilają stany zapalne⁸. Unikanie tłuszczów trans i fast foodu pomaga ograniczyć stan zapalny.

Dowody pokazują, że wysoki indeks prozapalności diety zwiększa ryzyko śmierci. Może ona prowadzić do raka piersi, prostaty oraz depresji¹⁰. Dbając o niską wartość DII w diecie, możemy lepiej bronić się przed chorobami.

Zwiększenie spożycia warzyw i owoców

Włączenie warzyw i owoców do codziennej diety jest kluczowe. Dostarczają one składników, które wzmacniają odporność i leczą⁸. Spożywanie produktów niskiego IG i pełnoziarnistych może obniżyć stan zapalny.

Dobrze jest dbać o witaminy A, E, C, selen i cynk. Osoby na dietach przeciwzapalnych czują się lepiej i mniej boli, m.in. w przypadku RZS¹⁰.

Wpływ diety eliminacyjnej na autoimmunologię

Zastosowanie diety eliminacyjnej pomaga w leczeniu chorób autoimmunologicznych. Pozwala ona na wykrycie pokarmów, które mogą zaszkodzić pacjentom. Taki plan żywieniowy pomaga zmniejszyć objawy tych chorób.

Czym jest dieta eliminacyjna?

Dieta eliminacyjna oznacza czasowe usunięcie niektórych pokarmów z jadłospisu. Usuwane są te, które mogą powodować reakcje alergiczne lub autoimmunologiczne. Na przykład, można wyeliminować gluten, nabiał, soję, kukurydzę, cukry proste i tłuszcze trans. Naukowcy dowiedli, że brak glutenu, laktozy i białek mleka korzystnie wpływa na pacjentów z celiakią i innymi schorzeniami¹¹.

Zmiana diety wpływa dobrze na jelita. Około połowy badanych zauważyło znaczną poprawę mikrobioty jelitowej³. Dieta eliminacyjna jest pomocna w leczeniu Hashimoto i reumatoidalnego zapalenia stawów¹¹. Dobre żywienie i eliminacja alergenów poprawia efekty terapii lekami i jakość życia¹¹.

Najczęściej eliminowane produkty

Podczas diety eliminacyjnej, często wykluczamy następujące kategorie pokarmów:

• Gluten – istotny przy celiakii i innych problemach autoimmunologicznych¹¹.
• Nabiał – laktoza i białka mleka mogą szkodzić pacjentom z autoimmunologicznymi zaburzeniami¹¹.
• Soya – może wywoływać alergie i stan zapalny.
• Kukurydza – znajduje się w wielu gotowych produktach.
• Produkty wysoko węglowodanowe – mogą zwiększać stan zapalny przez działanie na cytokiny³.
• Tłuszcze trans – częste w przetworzonej żywności.

Ważne jest, by opracowywać plan diety eliminacyjnej z fachowcem. Pomaga to uniknąć niedoborów żywieniowych i powoli ponownie wprowadzać pokarmy. Tak można zidentyfikować, które z nich szkodzą.

Witamina D i jej znaczenie w chorobach autoimmunologicznych

Brak witaminy D jest częsty u ludzi z chorobami autoimmunologicznymi. To może pogłębiać objawy tych chorób. W Polsce,¹², zaczyna brakować jej w ok. 50% populacji jesienią. W zimie, odsetek ten skacze do 80%. Z tego powodu, suplementacja witaminy D jest ważna, zwłaszcza w północnej i środkowej Europie¹².

Używanie witaminy D jest kluczowe dla odporności i zdrowych kości. Jej niskie poziomy zmniejszają odporność na infekcje. Badania pokazują, że witamina D pomaga kontrolować system odpornościowy. Zmniejsza ilość szkodliwych cytokin i wpływa na równowagę komórek odpornościowych¹².

Stałe zażywanie witaminy D przez 5 lat, albo łączenie jej z kwasami omega-3, obniża ryzyko chorób autoimmunologicznych u osób starszych. Ten efekt rośnie po dwóch latach. Dzięki witaminie D, ryzyko chorób autoimmunologicznych spada o 22%¹³.

Osoby starsze, które jedzą mało egzotycznych źródeł witaminy D, powinny ją suplementować¹². Suplementacja jest szczególnie dobra dla tych, któ chcą zmniejszyć ryzyko chorób autoimmunologicznych. Pierwsze dowody na to ukazały się w „British Medical Journal”¹³.

Badania pokazują, że witamina D wpływa na ponad 160 drożek komórkowych. Te drożki są związane z nowotworami, problemami immunologicznymi i chorobami sercowo-naczyniowymi¹². To podkreśla, jak wielka jest rola witaminy D dla naszego zdrowia.

Znaczenie kwasów tłuszczowych Omega-3

Kwasy Omega-3 pomagają w walce z zapaleniem w ciele. Jest to ważne zwłaszcza dla osób z autoimmunologicznymi chorobami. Można je znaleźć w różnych pokarmach, co ułatwia zbilansowaną dietę. Ich regularne spożywanie wzmacnia odporność i redukuje objawy chorób autoimmunologicznych².

Źródła kwasów Omega-3

Ważne jest jeść produkty bogate w Omega-3. Te produkty to między innymi:

• Tłuste ryby morskie, jak łosoś, makrela i sardynki
• Siemię lniane oraz olej lniany
• Orzechy, zwłaszcza orzechy włoskie
• Pestki dyni
• Algi morskie i ich ekstrakty

Korzyści dla osób z chorobami autoimmunologicznymi

Oleje rybne Omega-3 są szczególnie ważne dla chorych na choroby autoimmunologiczne. Badania pokazują, że EPA i DHA, z tych kwasów, działają przeciwzapalnie. To pomaga w chorobach, jak Hashimoto. Zaleca się spożywanie co najmniej 2 g tych kwasów dziennie¹⁴.

Kwas Omega-3 zmniejsza objawy chorób reumatycznych po 3 miesiącach regularnego spożycia. Należą do nich sztywność poranna, obrzęk i problemy ze stawami¹⁴.

Omega-3 pomaga także w prawidłowej konwersji hormonów tarczycy. Jest to kluczowe u osób z Hashimoto. Ta dieta może też poprawić działanie leków hormonalnych. Pomaga utrzymać równowagę między Omega-6 i Omega-3 w organizmie¹⁴.

Produkty żywnościowe wspierające układ odpornościowy

Dieta może pomóc wzmocnić odporność, co jest ważne zwłaszcza przy chorobach autoimmunologicznych. Niektóre produkty żywnościowe są szczególnie wartościowe dla naszego układu odpornościowego.

Znaczenie probiotyków

Dieta oraz produkty prozdrowotne mają znaczenie w ochronie zdrowia przed chorobami autoimmunologicznymi. Probiotyki w jogurtach i kiszonkach mogą pomóc w utrzymaniu zdrowia jelit i wzmocnieniu odporności¹⁵.

Bakterie probiotyczne w jogurtach wspierają układ odpornościowy i mogą zapobiegać infekcjom. Dieta z dużą ilością probiotyków jest dobra dla osób z chorobami autoimmunologicznymi. Pomagają one chronić organizm i utrzymywać zdrowe jelita.

Ważne jest, aby regularnie spożywać kefiry i jogurty, aby zadbać o mikroflorę jelit. Produkty bogate w probiotyki mogą znacząco wzmocnić naszą odporność. Probiotyki są kluczowe, zwłaszcza przy problemach z układem odpornościowym¹⁵.

Suplementacja w chorobach autoimmunologicznych

Choroby autoimmunologiczne to przewlekłe zapalenia wywołane przez błędy w układzie odpornościowym. Objawy mogą być różne, np. autoimmunologiczne zapalenie wątroby⁶ czy tarczycy. Dobrze dobrana suplementacja może poprawić odporność i zmniejszyć ryzyko niedoborów. To ważne w leczeniu tych chorób.

Najważniejsze suplementy

Suplementy powinny być wybierane z rozwagą, aby chronić zdrowie i wzmacniać odporność. Oto niektóre z ważnych składników:

1. Witaminy A, C i E – Pomagają buforować działanie wolnych rodników i wzmacniają ochronę immunologiczną. To kluczowe w walce z zapaleniami takimi, jak choroby autoimmunologiczne¹⁶.
2. Witamina D – Jest niezbędna do utrzymania równowagi odporności i zdrowia kości. Często jej brakuje u osób z chorobami autoimmunologicznymi⁶.
3. Selen – Podstawowy dla pracy tarczycy, zmniejsza stres oksydacyjny i poprawia odporność¹⁶.
4. Cynk – Udział w regeneracji tkanki i wzmacnianiu odporności. Może zmniejszać objawy chorób autoimmunologicznych⁶.
5. Kwasy tłuszczowe Omega-3 – Mają działanie przeciwzapalne, co pomaga łagodzić objawy chorób autoimmunologicznych⁶.
6. Żelazo – Wpływa na zapobieganie anemii związaną z chorobami autoimmunologicznymi¹⁶.

Każdy plan suplementacji powinien być dostosowany do pacjenta i uwzględniać jego stan zdrowia. Pamiętaj, suplementy to tylko uzupełnienie dobrej diety i życia bez stresu. To kluczowe do kontrolowania chorób autoimmunologicznych¹⁶. Leczenie tych chorób to nie tylko terapie farmakologiczne, ale także niefarmakologiczne metody⁶.

Związek między dietą a hormonami

Dieta ma duży wpływ na nasze hormony. To ważne, bo wiele chorób autoimmunologicznych łączy się z problemami hormonalnymi. Na przykład, PCOS i choroby tarczycy. Dobrze dobrana dieta pomaga kontrolować te problemy.

Jak dieta wpływa na równowagę hormonalną?

Eating high-fiber foods and unprocessed items help keep hormones balanced. This is critical for those with hormonal disorders¹⁷. But, an unhealthy diet full of sugars and bad fats disrupts the balance of cortisol, estrogens, and insulin. This can lead to health issues¹⁷.

What you eat changes over 50% of your gut microbiome connected to your immune system. This affects your hormones and fights off inflammation linked to autoimmune diseases³. Also, cutting out highly processed foods and high glycemic index products can reduce oxidative stress and the release of pro-inflammatory cytokines³.

For Hashimoto’s, a well-balanced diet rich in nutrients like selenium, zinc, vitamin D, and B12 can help t thyroid health and hormone levels¹⁷. Elimination diets, like paleo, may also improve hormone function. But, they need to be followed carefully because they can be very restrictive¹⁷.

Przykładowy jadłospis dla osób z chorobami autoimmunologicznymi

Ten jadłospis pomaga walczyć z stanami zapalnymi i dbać o jelita. Skupia się na pożywnych jedzeniach i unika tych, które nasilają objawy. To klucz do zdrowia dla osób z autoimmunologicznymi problemami.

Śniadanie

Owsianka z orzechami i owocami to dobre śniadanie. Jest pełna białka i błonnika. Daje dużo energii, pomaga trawić i zapobiega stanom zapalnym.

Obiad

Obiad to dużo warzyw i zdrowych tłuszczów. Sałatka z łososiem jest dobra ze względu na kwasy Omega-3. Przy niej kasza gryczana lub komosa ryżowa dostarcza zdrowych węglowodanów bez obaw o autoimmunologiczne reakcje¹⁸¹⁹.

Kolacja

Na kolację zaproponujemy sałatkę z kurczakiem lub tofu, z orzechami i nasionami. To uzupełni dniówkę w białko i zdrowe tłuszcze. Taka kolacja jest zdrowym finiszem dnia, dbając o odporność i poziom cukru²⁰¹⁸.

Dieta tak zbilansowana, witaminami i minerałami, może bardzo poprawić życie osób z autoimmunologicznymi chorobami. Pomaga kontrolować symptomy¹⁸.

Znaczenie regularnych posiłków

Regularne jedzenie pomaga utrzymać równy poziom cukru we krwi. Jest to ważne dla osób z chorobami autoimmunologicznymi, np. Hashimoto. Dzięki temu unika się nagłych zmian energii i wspiera metabolizm²¹.

W Hashimoto ważne jest jedzenie 4-5 posiłków dziennie. Powinny być one niewielkie i spożywane w regularnych godzinach. To pomaga kontrolować objawy i wzmacnia układ odpornościowy²¹.

Jedzenie regularnych posiłków może lepiej kontrolować choroby autoimmunologiczne. Ekspertów zalecają także połączenie zdrowej diety, ćwiczeń i regularnych badań²².

Regularne żerowanie to klucz do zdrowej diety. To pomaga organizmowi walczyć z chorobami autoimmunologicznymi. Utrzymywanie równowagi pokarmowej poprawia życie i samopoczucie pacjentów²¹.

Znaczenie nawadniania organizmu

Nawadnianie organizmu jest ważne dla osób z chorobami autoimmunologicznymi. Picie odpowiedniej ilości wody pomaga wydalać toksyny. Wspiera też odporność organizmu. To kluczowe w leczeniu dietą tych chorób.

Woda pomaga utrzymać dobre funkcjonowanie układów w ciele. Redukuje ona stany zapalne³. Dlatego codzienne picie wody mineralnej czy herbaty bez cukru jest takie ważne.

Unikaj napojów słodzonych, bo szkodzą na zdrowie. Zalecana jest dieta, jak ta po protokole autoimmunologicznym. Ogranicza ona produkty drażniące oraz wprowadza te, które łagodzą stan zapalny³.

Stworzenie zdrowych nawyków żywieniowych i dbałość o picie wody jest kluczowa. Dzięki temu osoby z chorobami autoimmunologicznymi czują się lepiej i żyją zdrowiej³.

Studia przypadków: Pacjenci Ladyfit

W praktyce Ladyfit, dietę eliminacyjną można z sukcesem zastosować. Pomaga ona pacjentom walczyć z chorobami autoimmunologicznymi. Przypadki kliniczne jasno pokazują, że odpowiednia dieta może zdziałać cuda dla naszego zdrowia.

Historia sukcesu z dietą eliminacyjną

Protokół autoimmunologiczny (AIP) w Ladyfit pomaga w boju z różnymi chorobami. Patrząc na reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycę czy chorobę Hashimoto, wnioski są jasne²³. Odstawienie glutenu, nabiału i fast foodów naprawdę poprawia samopoczucie pacjentów²²³. Ta dieta pomaga także naszej florze jelitowej. Probiotyki w niej odgrywają ważną rolę w regulowaniu reakcji naszego układu odpornościowego².

Zmiany w samopoczuciu i zdrowiu

Pacjenci, którzy zastosowali diety eliminacyjne w Ladyfit, szybko zauważają różnice. Najczęściej zmienia się na lepsze ich samopoczucie. Eliminacja szkodliwych dla ciała składników pomaga zmniejszyć dolegliwości, takie jak bóle stawów czy zmęczenie. Boga dieta w przeciwutleniacze i błonnik ma dobroczynny wpływ na nasze jelita i odporność²²³. Regularne spotkania z naszymi ekspertami przyczyniają się do jeszcze większych efektów terapii.

Wniosek

Dieta jest ważna dla osób z chorobami autoimmunologicznymi. Zmiana nawyków żywieniowych może pomóc w odzyskaniu zdrowia i dobrego samopoczucia. Badania pokazują, że w USA takie choroby dotyczą 5-8% populacji. Są to trzecia grupa najczęstszych chorób, zaraz po nowotworach i problemach sercowych²⁴. Leczenie często skupia się na łagodzeniu reakcji autoimmunologicznej za pomocą leków. Ale odżywianie się zdrowo, wykluczając niektóre produkty, ma duże znaczenie²⁵.

Dieta dla chorych na autoimmunologiczne schorzenia to między innymi dużo warzyw i owoców. Trzeba unikać przetworzonych produktów²⁵. Światowo zjada się coraz więcej pszenicy. Dlatego niektórzy decydują się nie jeść glutenu. To dobre rozwiązanie zwłaszcza dla chorych na celiakię²⁴, a także dla osób z zapaleniem stawów²⁴.

Ważne jest też zwiększenie spożycia Omega-3. Te tłuszcze są znane z działania przeciwzapalnego²⁵. Jeden z badań wykazał, że dieta zwiększająca te kwasy wpłynęła pozytywnie na reumatoidalne zapalenie stawów²⁵.

By dieta była naprawdę skuteczna, musi być dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta. Konsultacje z lekarzem i dietetykiem są bardzo ważne. Dobrze dobrana dieta, bazująca na zdrowych produktach, może poprawić życie osób z chorobami autoimmunologicznymi²⁵.

Linki do źródeł

1. https://lekarzebezkolejki.pl/blog/choroby-autoimmunologiczne-co-nalezy-o-nich-wiedziec-rodzaje-przyczyny-leczenie/w-3474
2. https://bezgluten.pl/blog/dieta-w-chorobach-autoimmunologicznych
3. https://thyroset.pl/blog/protokol-autoimmunologiczny-dla-kogo-i-kiedy-warto-go-stosowac/
4. https://www.vitaimmun.pl/jednostki-chorobowe/choroby-autoimmunologiczne/
5. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/wywiady/205301,jesc-na-zdrowie-w-chorobach-autoimmunologicznych
6. https://www.nowafarmacja.pl/blog/dieta-przy-chorobach-autoimmunologicznych
7. https://bedietcatering.pl/jakie-sa-najlepsze-diety-dla-osob-z-chorobami-autoimmunologicznymi/
8. https://www.maczfit.pl/blog/dieta-przeciwzapalna-zasady-i-lista-produktow/
9. https://centrumrespo.pl/dieta/dieta-przeciwzapalna-korzystna-w-zdrowiu-i-w-chorobie/
10. https://www.medicover.pl/zdrowie/dieta/przeciwzapalna/
11. https://www.przychodniasynexus.pl/choroby-autoimmunologiczne-rodzaje-diagnostyka/
12. https://journals.viamedica.pl/varia_medica/article/download/89368/66278
13. https://www.poradnikzdrowie.pl/aktualnosci/ta-witamina-moze-uchronic-przed-rozwojem-chorob-autoimmunologicznych-aa-K2hZ-69M7-v1ec.html
14. https://www.norsan-omega.pl/blog/zapobieganie-i-lagodzenie-chorob-autoimmunologicznych/
15. https://gemini.pl/poradnik/odpornosc/10-produktow-zywnosciowych-ktore-wzmocnia-twoja-odpornosc-dodatek-czesc-vi/
16. https://biozdrowy.pl/blog/choroby-autoimmunologiczne-co-musisz-wiedziec-rozmowa-z-iwona-wierzbicka-odcinek-4/
17. https://bezgluten.pl/blog/dieta-w-hashimoto-ktora-najbardziej-skuteczna
18. https://zdrowamicha.media.pl/protokol-autoimmunologiczny-przepisy-2/
19. https://paleosmak.pl/protokol-autoimmunologiczny/
20. https://instytut-mikroekologii.pl/wp-content/uploads/2024/05/Dieta-w-chorobach-autoimmunologicznych.-Co-jesc-by-poczuc-sie-lepiej.pdf
21. https://nutrihelp.pl/podstawy-diety-przy-hashimoto/
22. https://dietly.pl/blog/jak-schudnac-przy-hashimoto-najwazniejsza-jest-odpowiednia-dieta
23. https://zdrowie.pap.pl/dieta/co-jesc-w-chorobach-autoimmunologicznych
24. https://gdyjedzenieszkodzi.pl/nieceliakalne-choroby-autoimmunologiczne-czy-dieta-bezglutenowa-moze-byc-terapia-w-chorobach-autoimmunologicznych/
25. https://tomaszjezewski.pl/dieta-hyperodzywcza-czyli-jak-sie-pozbyc-choroby-autoimmunologicznej/