Jakie są najlepsze diety na redukcję objawów refluksu żołądkowego?

Jeśli masz refluks żołądkowy, pewnie szukasz diety, która zmniejszy dolegliwości. Dobry plan żywieniowy to taki, który jest łagodny dla żołądka. Powinno się unikać przede wszystkim kwasów i produktów, które nasilają zgagę i pieczenie w przełyku¹.

Ważna jest także reguła picia wody przed jedzeniem i nie kładzenia się zaraz po posiłku¹. Aby polepszyć swoje samopoczucie, warto jeść często, ale w niewielkich ilościach. W diecie lepiej unikać słodyczy, alkoholu oraz produktów tłustych. Sery żółte i ostra żywność należy spożywać umiarkowanie

W diecie osoby z refluks zaleca się warzywa gotowane i mało kwaśne owoce¹. Chudy nabiał oraz produkty mleczne typu jogurty i kefiry są dozwolone. Przetworzona żywność zwiększa produkcję kwasu żołądkowego, warto jej unikać. W ulgę przynoszą zioła i przyprawy, na przykład koperek, bazylia, oregano i cynamon¹.

Kluczowe wnioski

• Dieta przeciwrefluksowa jest lekkostrawna i pomaga w walce z objawami jak zgaga czy pieczenie w przełyku.
• Wskazane jest wypicie szklanki wody przed posiłkiem i unikanie kładzenia się zaraz po jedzeniu.
• Jedzenie w niewielkich ilościach, ale często, jest ważne względem refluksu.
• Unikanie słodyczy i alkoholu to podstawa w diecie leczącej refluks.
• Gotowanie warzyw i spożywanie owoców niskokwasnych ułatwia walkę z refluksowymi dolegliwościami.
• Zastosowanie ziół i przypraw, na przykład koperku czy bazylii, może przynieść ulgę.

Co to jest refluks żołądkowy?

Refluks żołądkowy to schorzenie, w którym treści żołądkowe cofają się do przełyku. Jest ono często nazywane GERD.

Objawy to m.in. zgaga, pieczenie w przełyku i kwaśny posmak w ustach. Taki stan dotyka codziennie około 10% ludzi, a raz w tygodniu około 20% populacji²³

Refluks dotyka zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Ryzyko wzrasta wraz z wiekiem². Jego przyczyny to m.in. niezdrowa dieta, alkohol, kofeina, otyłość, palenie papierosów i ciąża³. Przełyk narażony na kwaśne treści może schorzeć, np. na zapalenie.

Leczenie refluksu to zmiana nawyków i diety. Ważne jest unikanie pokarmów, które osłabiają i ułatwiają tamę GERD. Zaleca się też jeść częściej, ale w mniejszych porcjach. Nie jedzenie przed snem oraz spanie z podniesioną głową może pomóc².

Czasem lekarze przepisują leki, jak inhibitory pompy protonowej. Pomagają one kontrolować kwas żołądkowy i łagodzić dolegliwości refluksu.

Przyczyny występowania refluksu żołądkowego

Refluks żołądkowy to częsty problem zdrowotny. Wiele czynników może powodować ten problem. Dieta, styl życia i inne nawyki mają duże znaczenie w jego rozwoju i zapobieganiu.

w aspekcie dietetycznym

Dieta ma kluczowe znaczenie dla refluksu żołądkowego. Produkty tłuste, kwaśne, alkohol i kofeina mogą drażnić żołądek. To może prowadzić do zwiększonego wydzielania kwasu solnego i refluksu. Spożywanie pokarmów przetworzonych i tłustych posiłków po żywności nasilają objawy⁴⁵. Osoby powyżej 40. roku życia częściej cierpią na refluks, ponieważ jest on częściej diagnozowany w tej grupie wiekowej⁴.

w aspekcie stylu życia

Styl życia odgrywa kluczową rolę w refluksie. Otyłość, ciąża, palenie oraz mała aktywność zwiększają ryzyko. Badania wskazują, że te czynniki mogą wpłynąć na refluks. Może to się dziać przez wzrost ciśnienia wewnątrzbrzusznym lub osłabienie działań zwieracza⁴⁵. Stres jest także powiązany z refluksami i może pogłębiać ich objawy⁵.

Najczęstsze objawy refluksu żołądkowego

Refluks żołądkowy to częste schorzenie. Może ono dotknąć nawet 30% osób⁵. Diagnozuje się je na podstawie widocznych objawów, szczególnie u młodych, do 40 lat, bez potrzeby skomplikowanych badań⁵. Ważne jest zatem poznanie znaków tej choroby, które mogą stwarzać trudności w życiu codziennym.

Zgaga i pieczenie

Zgaga i pieczenie w dolnej części klatki piersiowej to często zauważalne symptomy refluksu. Przeżywa je około 20% ludzi kilka razy w tygodniu⁶. Te dolegliwości mogą być gorsze po jedzeniu tłustych potraw i kiedy się leży⁵. Osoby dotknięte chorobą często odczuwają gorzki lub kwaśny smak w ustach, co jest dodatkowo uciążliwe.

Odbijanie i kwaśny smak w ustach

Odbijanie po jedzeniu i kwaśny smak o sygnalizować mogą refluks żołądkowy. Jeśli objawy te się utrzymują, warto skonsultować się z lekarzem⁶. Badania wskazują, że przyczyną tych dolegliwości mogą być tłuste i ciężkostrawne potrawy, a także szkodliwe nawyki takie jak palenie i picie alkoholu⁵.

Refluks może przejawiać się w różny sposób. Często na zaczynać poranne chrypki lub bóle w klatce piersiowej⁵. Ważne jest, aby znać różnorodne objawy tej choroby. Dzięki temu, szybsza diagnoza i leczenie mogą dużo zmienić dla pacjenta.

Znaczenie diety w leczeniu refluksu żołądkowego

Dieta jest kluczowa w walce z refluksowym. Zdrowe jedzenie może dużo uspokoić objawy. Ważne jest, by jeść regularnie i małymi porcjami co trzy godziny. To pomaga w kontrolowaniu kwasów żołądkowych¹. Unikaj dań, które nasilają tworzenie kwasu, jak ostre przyprawy i czosnek¹⁷.

Jeśli chcesz pokonać refluks, zrezygnuj z ciężkich i tłustych jedzeń. Duże posiłki, jak i jedzenie ich szybko, niekiedy prowadzi do problemów z refluksami⁷. Powoli jedzone jedzenie, w niewielkich ilościach, jest lepsze. Alkohol i napoje gazowane też trzeba wyeliminować, by uniknąć powrotu kwasu w przełyk¹.

W diecie refluksowej stawiaj na gotowane warzywa, jak marchew czy brokuł¹. Są łatwiejsze dla żołądka niż surowe. Kefiry i jogurty mogą być, ale trzeba uważać na reakcje organizmu¹.

Unikaj słodyczy, by zmniejszyć zgagę¹. Umiarkowany ruch, jak jazda na rowerze, też pomaga w leczeniu⁷. Dzięki zdrowemu jedzeniu i aktywności fizycznej, refluks można kontrolować.

Czym powinna charakteryzować się dieta przy refluksie żołądkowym?

Dieta jest kluczowa w leczeniu refluksu żołądkowego. Ważne jest wybieranie jedzenia, które nie drażni ani nie pogarsza objawów.

zasady wyboru produktów spożywczych

W diecie przy refluksie ważne jest unikanie żywności, która zwiększa ryzyko zarzucania. Chude mięso, jak indyk i kurczak, oraz ryby są wspaniałym wyborem⁸. Warzywa i owoce o małej kwasowości, na przykład banany i marchew, też są dobre⁹.

unikanie żywności wywołującej refluks

Trzeba eliminować z diety produkty, które nasilają refluks. Unikaj napojów gazowanych, alkoholu i ciężkostrawnych potraw⁸. Kawa, czekolada i cytrusy mogą zaostrzać objawy refluksu, dlatego ogranicz je albo wyklucz⁹. Unikaj też ostrych przypraw, bo mogą pogarszać refluks⁸.

Zmiana diety powinna objąć zarówno wybór produktów, jak i sposób ich przygotowywania. Gotowanie na parze, duszenie bez tłuszczu i pieczenie to dobre techniki, które pomagają w refluksie⁸. Zdrowe podejście do jedzenia może polepszyć życie z refluksami.

Produkty dozwolone w diecie na refluks żołądkowy

W diecie na refluks żołądkowy zaleca się jedzenie łatwostrawnych produktów. Pomagają one złagodzić objawy zgagi i pieczenia. Chude mięsa i ryby są kluczowe. Dostarczają białko bez obciążenia żołądka.

Chude mięsa i ryby

Chude mięsa, na przykład kurczak i indyk, oraz chude ryby, jak dorsz i mintaj, pasują do diety osób z refluksami¹⁰. Te produkty są łatwe do strawienia. Ich niska zawartość tłuszczu zmniejsza wydzielanie kwasu, co łagodzi objawy refluksu¹.

Gotowane warzywa

Dozwolone przy refluksie są także gotowane warzywa, np. marchew, brokuły, cukinia i dynia¹. Są one lekkostrawne i nie podrażniają. Można je jeść w małych porcjach co 3 godziny, by uniknąć obciążenia żołądka¹¹⁰.

Zioła łagodzące objawy refluksu

Zioła są dobrym dodatkiem do diety osób z refluksami. Koperek, bazylia i majeranek koją układ trawienny. Można je bezpiecznie dodawać do posiłków¹¹⁰. Lepiej unikać ostrych przypraw, które mogą pogorszyć dolegliwości. Zamiast nich, wybierać kojące zioła¹¹⁰.

Produkty niezalecane przy refluksie żołądkowym

Należy unikać żywności przetworzonej i tłustej jeśli masz refluks żołądkowy. Smażone potrawy, fast food i tłuste mięsa mogą pogorszyć objawy. Dochodzi do większego wydzielania kwasu solnego, co przynosi początkowe ulgę, ale faktycznie faktycznie zwiększa problemy¹¹.

żywność przetworzona i tłusta

Tłuste jedzenie i przetworzone produkty zwiększają objawy refluksu. W tej kategorii są tłuste mięsa, zawierające często konserwanty. Dodatkowy składniki te mogą podrażniać przewód pokarmowy¹¹.

ostre przyprawy i kwaśne owoce

Ostre przyprawy i papryka chili mogą irytować żołądek. Kwaśne owoce, jak cytrusy, truskawki, także należy unikać. Te produkty mogą pogłębiać objawy refluksu, zwiększając produkcję kwasów żołądkowych¹¹.

alkohol i napoje gazowane

Wystrzegaj się alkoholu i napojów gazowanych przy refluksie. Alkohol osłabia dolny zwieracz przełyku, ułatwiając refluksem. Napoje gazowane zwiększają ciśnienie w brzuchu, pogłębiając zmagania z tym schorzeniem¹¹.

Unikaj w swojej diecie żywności przetworzonej, ostrych przypraw, kwaśnych owoców, alkoholu i napojów gazowanych. To może pomóc złagodzić objawy refluksu i poprawić samopoczucie¹¹.

Zasady żywienia przy refluksie żołądkowym

Odpowiednie żywienie jest kluczowe przy refluksie żołądkowym. Pomaga ono w zmniejszeniu ilości epizodów i łagodzi objawy.

częstość i regularność posiłków

Jeśli jesz 5-6 posiłków dziennie, co 3 godziny, żołądek będzie mniej rozciągnięty. To może zmniejszyć refluks¹². Unikaj dużych posiłków, bo mogą zwiększać refluks⁷. Częste i mniejsze jedzenie, zwłaszcza przy ciąży, może obniżyć ciśnienie w jamie brzusznej¹².

techniki obróbki termicznej

Gotowanie na parze, duszenie i pieczenie są lepsze niż smażenie. Są delikatniejsze dla żołądka i zmniejszają ryzyko podrażnień¹². Takie metody zachowują wartości odżywcze potrawy.

konsystencja potraw

Jeśli potrawa ma konsystencję papkowatą, mniej musisz żuć. To pomaga w zmniejszeniu soku żołądkowego i jest lepiej tolerowane. Unikaj potraw o skrajnych temperaturach, bo mogą podrażniać przełyk⁷.

Wybierając jedzenie przy refluksie, pamiętaj o łagodności dla układu pokarmowego.

Zmiana nawyków żywieniowych w walce z refluksem

Zmiana diety jest kluczowa w walce z refluksem. Ważne jest, by jeść częściej, ale mniejsze porcje. Posiłki warto zjadać 5-6 razy dziennie.

Ogonić trzeba dania kwaśne, pikantne i smażone¹³¹⁴. Ostatnią przerwę od jedzenia powinno być 3-4 godziny przed spaniem¹⁵

Spanie na wyższym poduszce pomaga. Nie kładź się zaraz po jedzeniu. To zminimalizuje objawy refluksu w nocy¹⁵.

Jedzenie w spokojny sposób jest ważne. Śpieszenie się przy posiłkach powoduje, że żołądek może produkować za dużo kwasu¹⁴.

Unikaj też alkoholu i kofeiny¹⁴. Zwracaj uwagę na to, co jesz. W diecie dominować powinny produkty łagodne dla żołądka, jak chude mięso i warzywa¹³.

Wybieranie mniejszych porcji posiłków to dobry krok w walce z refluksem. Ukierunkowane zmiany żywieniowe zmniejszają dolegliwości. To poprawia jakość życia¹³¹⁴.

Rola nawodnienia w diecie przeciwrefluksowej

W diecie przeciwrefluksowej ważne jest nawodnienie. Odpowiednie picie zmniejsza objawy refluksu. Regulacja płynów pomaga w pracy przewodu pokarmowego.

Znaczenie wody mineralnej

Woda mineralna pomaga w odchudzaniu. Neutralizuje również kwas żołądkowy. Dba o zdrowie przełyku, jeśli jest picia w małych ilościach sodu i wapnia.

Ważne jest, aby pić wodę przed posiłkami. Wtedy mamy mniej kwasu żołądkowego w przewodzie pokarmowym.

Rola mleka i produktów mlecznych

Mleko łagodzi objawy refluksu. Chroni błonę przełyku i zmniejsza refluks. Jogurt czy inne produkty mleczne mogą być pomocne¹³.

Nie każdy dobrze znosi mleko przy refluksie gardła¹². Trzeba uważać na kawę i herbatę, mogą one zaostrzać refluks¹³. Picie i jedzenie są istotne przy refluksie, ważna jest tu indywidualna reakcja na różne produkty.

Jakie diety pomagają w redukcji objawów refluksu?

Jeśli chcesz pokonać objawy refluksu, zwróć uwagę na swoją dietę. Wybieraj produkty, które łagodzą objawy i zapobiegają ponownym epizodom. Dieta dla osób z refluksu musi być dobrze przemyślana i oparta na zdrowych produktach. Takie jedzenie pomoże poprawić trawienie i zmniejszyć gryzącą zgagę.

dieta łatwostrawna

Dieta łatwostrawna to dobra opcja dla cierpiących na refluks. Skupia się na produktach mało przetworzonych. Unika tłustych mięs czy ciężkich serów. Zamiast tego, jedz małe posiłki co około trzy godziny, co pomaga w łagodzeniu dolegliwości.

Warzywa gotowane, jak marchewka czy brokuły, są też wskazane. To wspaniała alternatywa dla surowych warzyw. Drobne kasze i płatki zbożowe są lekkie i mogą być dodatkiem do twojego jadłospisu.

dieta o niskiej kwasowości

Jeśli chcesz zmniejszyć zgagę, spróbuj diety o niskiej kwasowości. Eliminuj produkty kwasne, które podrażniają żołądek. Wybieraj owoce mało kwaśne, na przykład banany czy brzoskwinie¹.

Kefiry i jogurty mogą być dobrym zastrzykiem zdrowia dla twojego układu trawiennego. Unikaj słodyczy i tłustych potraw, co wsparcie efekty tej diety.

Do diety o niskiej kwasowości i łatwostrawnej dobrze pasują zioła¹. Koperek czy oregano mają właściwości pomocne przy refluksie. Pamiętaj też o unikaniu palenia i picia alkoholu. To ważne, aby opanować objawy.

Podsumowując, dieta jest kluczem do walki z refluksorem. Wybór jedzenia łatwostrawnego lub o niskiej kwasowości może sprawić, że poczujesz się lepiej. W ten sposób poprawisz jakość swojego życia.

Dieta na refluks żołądkowy a nadwaga i otyłość

Otyłość zwiększa ryzyko chorób takich jak refluks żołądkowy i nadżerkowe zapalenie przełyku. Badania potwierdzają tę zależność⁷. Dlatego ważne jest, aby osoby z nadwagą stosowały odpowiednią dietę. Taka dieta poza byciem zbilansowaną, powinna pomagać w redukcji masy ciała. Dzięki temu obniżają sie szanse na występowanie objawów refluksu¹⁶.

Efektywne jest spożywanie mniejszych posiłków, 4-6 razy dziennie o ustalonych godzinach, przez osoby z refluksową chorobą⁷. Produkty wybierane na te posiłki powinny być zdrowe, mieć niską kaloryczność i nie drażnić nadmiernie żołądka. To pomaga zmniejszyć objawy refluksu.

Zmniejszenie wagi, szczególnie tzw. otyłości brzusznej, bardzo pomaga w walce z refluksowymi objawami. Ma to doniosłą korzyść, nawet z 2,5-krotnym wzrostem szans na poprawę stanu zdrowia¹⁶. Do tego dochodzi jeszcze korzystny wpływ regularnej aktywności fizycznej. Możemy więc spodziewać się niższego ryzyka choroby refluksowej, uprawiając np. rekreacyjne sporty jak pływanie czy jazda na rowerze⁷.

Unikanie pewnych produktów dodatkowo pomaga uchronić się lub zmniejszyć objawy refluksu. Do jedzenia najlepiej omijać tłuste dania, cebulę, pomidory, owoce cytrusowe, czekoladę, alkohol oraz kawę⁷. Ograniczając ich spożycie, kontrolujemy lepiej naszą dietę. To prowadzi do poprawy komfortu życia i ograniczenia problemów z refluksami.

Suplementy i zioła w diecie przy refluksie żołądkowym

Przy refluksie żołądkowym, ważne jest korzystanie z naturalnych metod leczenia. Zioła i suplementy mogą bardzo pomóc w walce z tym problemem. Mogą zmniejszyć dolegliwości i wspierać zdrowie jelit.

Zioła wspomagające trawienie

Do najskuteczniejszych ziół na refluks należą rumianek, imbir, melisa i lukrecja. Mają one właściwości przeciwzapalne i uspokajające¹⁷. Rumianek i melisa dodatkowo przynoszą ulgę ludziom z zespołem jelita drażliwego¹⁸. Warto jednak unikać mięty, ponieważ może pogorszyć refluks¹⁸.

Suplementy łagodzące zgagę

Do suplementów, które można używać na zgagę, zaliczają się probiotyki, enzymy trawienne i różne ekstrakty roślinne. Pomagają one trawić jedzenie i neutralizować kwas żołądkowy¹⁹. W suplementach często używa się wapnia czy sody. Są skuteczne w walce z kwasami¹⁹. Olej z lukrecji może chronić żołądek przed kwasami, ale jego skuteczność nie została dobrze udowodniona¹⁷.

Zioła takie jak lukrecja, len zwyczajny i rumianek mogą złagodzić dolegliwości refluksu. Mają one działanie przeciwzapalne i pomagają ochronić żołądek¹⁹. Naturalne leki na refluks są popularne, jednak powinny być traktowane jako wsparcie diety. Właściwa dieta jest kluczowa dla walki z GERD.

Wpływ stresu i stylu życia na refluks żołądkowy

Stres ma wielki wpływ na refluks żołądkowy. Może zmniejszać produkację prostaglandyn, które chronią żołądek przed kwasem²⁰. Osoby, które dużo pracują i są zestresowane, mogą częściej odczuwać objawy refluksu²⁰. Ponadto, jeśli nie lubimy swojej pracy, ryzyko tej choroby może być dwukrotnie wyższe²⁰. Jest to związane z opiniami części pacjentów, którzy uważają, że stres pogłębia objawy²⁰. Mechanizmy pokazujące, jak stres wpływa dokładnie na refluks, są wciąż badane²⁰.

Zmiana stylu życia może pomóc w radzeniu sobie z refluksami. Należy jeść regularnie, ale w mniejszych ilościach, tak jak zaleca się to przy refluksie¹. Ważne jest również zwiększenie aktywności oraz korzystanie z technik relaksacyjnych. Dzięki temu łatwiej będzie kontrolować objawy refluksu, szczególnie jeśli stres jest jego główną przyczyną. Pozostawanie w ruchu i właściwe odżywianie poprawią jakość życia, zmniejszając dolegliwości¹

Stres może pogłębiać refluksy. Nawet hałas stresujący może powodować większe problemy u chorych na refluks²⁰. Ważne jest, aby prowadzić zdrowy styl życia i umieć zarządzać stresem. Dzięki kilku prostym krokom, jak podwyższenie głowy podczas snu, lub niejedzenie tuż przed pójściem spać, można znacznie zmniejszyć objawy refluksu. Dobrze jest wiedzieć, jak zmniejszyć stres i zwracać uwagę na swój styl życia, by lepiej kontrolować refluks.

Wniosek

Dieta przeciwrefluksowa to ważny sposób na zapobieganie i leczenie refluksu żołądkowego. Dzięki niej można ograniczyć uciążliwe objawy, np. zgagę lub odbijanie²¹²². Warto jeść właściwe produkty i zmieniać swoje nawyki.

Otyłość zwiększa ryzyko refluksu, dlatego warto dbać o wagę. Umiarkowana aktywność fizyczna i zdrowa dieta są tu kluczowe²¹²²²³. Unikaj tłustych, ostrych oraz smażonych potraw, a także kawy i alkoholu²²²³. Lepiej sięgać po łatwostrawne jedzenie, np. chude mięso czy warzywa.

Zmiana nawyków może wiele zmienić. Rezygnacja z papierosów i ograniczenie alkoholu to pierwszy krok²¹²²²³. Ważne jest też jeść często, ale małe porcje. Wieczorny posiłek powinien być spożyty na długo przed snem.

W Ladyfit wierzymy, że diete przeciwrefluksowa pomaga nie tylko w łagodzeniu objawów. Poprawia jakość życia. Wybór odpowiednich produktów i higienicznych nawyków to klucz. Nasz przewodnik pomoże w zwalczaniu refluksu – używaj go od razu, by osiągnąć najlepsze efekty²².

Linki do źródeł

1. https://apteline.pl/artykuly/refluks-dieta-ziola-zalecenia-jaka-dieta-przy-refluksie
2. https://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-ukladu-pokarmowego,refluks-zoladkowo-przelykowy—przyczyny–objawy–leczenie–dieta,artykul,1587491.html
3. https://www.allecco.pl/artykuly/refluks-zoladkowo-przelykowy-co-go-powoduje-i-jak-go-leczyc.html
4. https://dpmed.pl/blog/refluks-zoladka-przyczyny-objawy-i-leczenie/
5. https://diag.pl/pacjent/artykuly/refluks-objawy-przyczyny-dieta/
6. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/przelyk/50731,choroba-refluksowa-przelyku-refluks-przyczyny-objawy-i-leczenie
7. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/70596,dieta-w-chorobie-refluksowej
8. https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/choroba-refluksowa-przelyku-zalecenia-i-jadlospis/
9. https://pomelo.com.pl/blog/refluks-dieta-ziola-zalecenia-jaka-dieta-przy-refluksie/
10. https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/produkty-i-potrawy-zalecane-oraz-niewskazane-w-zywieniu-osob-z-choroba-refluksowa-przelyku/
11. https://www.wygodnadieta.pl/blog/dieta-refluksowa
12. https://supermenu.com.pl/blog/dieta-refluksowa-co-mozna-jesc-przy-refluksie/
13. https://www.doz.pl/czytelnia/a12754-Zywienie_w_chorobie_refluksowej_przelyku__jak_powinna_wygladac_dieta_przy_refluksie_Zalozenia_produkty_dozwolone_jadlospis_i_przepisy
14. https://mojcatering.com.pl/blog/czego-unikac-w-diecie-przy-refluksie/
15. https://timcatering.pl/blog/dieta-przy-refluksie-zoladkowym/
16. https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/otylosc-a-choroba-refluksowa-przelyku/
17. https://www.doz.pl/czytelnia/a14348-Ziola_na_refluks__naturalne_lagodzenie_dolegliwosci
18. https://primabiotic.pl/2022/10/04/jakie-ziola-na-refluks-zoladka-wybrac/
19. https://www.izielnik.pl/zgage-i-refluks
20. https://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-ukladu-pokarmowego,refluks-stresowy—jak-go-rozpoznac-i-leczyc–oto-jak-stres-wplywa-na-nasilenie-refluksu,artykul,84125851.html
21. https://centrumrespo.pl/dietetyka-kliniczna/dieta-w-refluksie/
22. https://www.lightdiet.pl/blog/dieta-refluksowa
23. https://www.szpitalslaski.pl/strona-471-zywienie_w_chorobie_refluksowej.html